อรรถกถาทุกขธรรมสูตรที่ 7

ในสูตรที่ 7 พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
บทว่า ทุกฺขธมฺมานํ ได้แก่ ธรรมเป็นเหตุเกิดทุกข์ เมื่อขันธ์ทั้ง 5
มีอยู่ ทุกข์แยกประเภทออกเป็นการตัด. ( ตีนสิบมือ ) การฆ่า และการ
จองจำเป็นต้น ก็เกิดขึ้น. เพราะฉะนั้นขันธ์เหล่านั้น พระผู้มีพระภาคเจ้า
จึงตรัสเรียกว่า ทุกขธรรม เพราะเป็นธรรมเป็นเหตุให้เกิดทุกข์.*
บทว่า ตถา โข ปนสฺสา ความว่า กามทั้งหลาย เป็นอันภิกษุ
นั้นเห็นแล้ว ด้วยอาการนั้น.
บทว่า ยถาสฺส กาเม ปสฺสโต ความว่า เมื่อเธอเห็นกามทั้งหลาย
ด้วยอาการใด.
บทว่า ยถา จรนฺตํ ความว่า ผู้เที่ยวติดตาม การเที่ยวไป และ
การอยู่ โดยอาการใด.
บทว่า องฺคารกาสูปมา กามา ทิฏฺฐา โหนฺติ ความว่า กาม
ทั้งหลาย เป็นอันภิกษุนั้นเห็นแล้วว่า มีความเร่าร้อนมาก เหมือนความ
เร่าร้อนในหลุมถ่านเพลิง ด้วยอำนาจทุกข์ที่มีการแสวงหาเป็นมูล และมี
ปฏิสนธิเป็นมูล.
อธิบายว่า การแล่นเรือออกมหาสมุทร การเดินไปตามทางที่ยาก
ลำบาก และตามทางที่โค้ง ย่อมมีแก่บุคคลแสวงหากาม.
จริงอยู่สำหรับผู้แสวงหากาม จะเกิดทุกข์มีการเสวงหา และมี
มรดกเป็นมูล โดยการออกเรือ ( หากิน ) ทางทะเล การเดินทางวิบาก
1. ปาฐะว่า ทุกขสมฺภวธมฺมตา ฉบับพม่าเป็น ทุกขสมฺภวธมฺมตฺตา แปลตามฉบับพม่า